Διαμόρφωση πτυχώσεων με στρώση ψηφίδας σε διάκενα ελεύθερης φυτοκάλυψης, με πέτρινα πατήματα κυκλοφορίας. Ανώτερη βλάστηση μόνο στην περίμετρο

Συνθετικά στοιχεία

Ό γιαπωνέζικος κήπος έρχεται από βάθος χρόνων με δύο κύρια παραδοσιακά στοιχεία, τον προϊστορικό γιαπωνέζικο κήπο με αντιγραφές των βοτσαλωτών παραλιών και των δασικών μονοπατιών περιπάτου από χαλίκια, φτέρες, βρυόφυτα, κλπ, στοιχεία τα οποία τα συνέδεαν με τα «πνεύματα»…, και επίσης την Κινέζικη και Κορεάτικη παράδοση που επηρέασε την γιαπωνέζικη κηποτεχνία, με λίμνες, τρεχούμενα νερά και καταρράκτες, συνθέσεις με πέτρες και βράχους και ποικιλία βλάστησης.  Η πέτρες και οι βράχοι παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην γιαπωνέζικη κουλτούρα. Λατρεύονται ως η θεότητα Kami, παράλληλα με τον Βουδισμό..!!

Κάποτε στην Ιαπωνία το σπίτι δεν θεωρούνταν αποπερατωμένο εάν δεν περιβάλλονταν από κήπο…!!  Η αγάπη του λαού της Ιαπωνίας για τον κήπο είναι τόσο δυνατή, ώστε ακόμη και ένας στενός διάδρομος που χρησιμεύει για πέρασμα, ή ένα ελάχιστο κομμάτι εδάφους μπροστά σε μία είσοδο, αξιοποιούνται με φυτεύσεις, γλυπτά, με μικρούς βραχόκηπους, βότσαλα και ψηφίδες….   Αυτή η αγάπη εκδηλώνεται και με μικρογραφίες κήπων μέσα στα σπίτια τους ή στους χώρους εργασίας και σε μεγάλα φυτοδοχεία. Έτσι αναπτύχθηκε και η καλλιέργεια των δένδρων μπονσάι που επιβιώνουν για γενιές ολόκληρες…

Από τον 17ο αιώνα και μετά, όταν έγινε η μεταφορά της πρωτεύουσας  από το Κιότο στο Τόκυο η γιαπωνέζικη κηποτεχνία άρχισε να σχεδιάζει μεγαλύτερες επιφάνειες και πολυτελείς κήπους, πάντα με την τάση απομίμησης των φυσικών τοπίων, να χρησιμοποιεί το νερό και περισσότερα υλικά, μεταξύ των οποίων την πέτρα, βράχους, τα βότσαλα, τις ψηφίδες και περισσότερα φυτά όχι ως «συλλογή» φυτών, αλλά ως προσπάθεια σύνθεσης φυσικών οικοσυστημάτων. Τους γιαπωνέζικους κήπους μπορούμε γενικά να τους χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στους σύνθετους «φυσικούς» κήπους με τους τεχνητούς λόφους, λίμνες, γέφυρες & πυκνή βλάστηση… και στους επίπεδους «λιτούς» κήπους όπου το έδαφος θυμίζει «κοιλάδα» ή «ξέφωτα» με βραχώδεις εξάρσεις ως σημεία αναφοράς (μοναχικούς βράχους ή μοναχικούς βραχόκηπους), αλλά και ανοιχτούς σχηματισμούς από χαλίκι ή ψηφίδες, συχνά σε απομίμηση κοίτης ποταμών ή κυματικών σχηματισμών της θάλασσας……

Διαμόρφωση “κεντρικού ξέφωτου” με ψηφίδα σε τρία επίπεδα, με βραχόκηπο από βραχοκολώνες, διαδρόμους από ορθογωνισμένες πλάκες και φόντο δένδρα Acer

Το τι θα χρειαζόμασταν για να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε έναν γιαπωνέζικο κήπο, δεν είναι και τόσο δύσκολο αλλά ούτε και εύκολο, αν σκεφθούμε ότι τα συνθετικά υλικά είναι όλα σχεδόν διαθέσιμα στον τόπο μας, αλλά χρειάζονται η γνώση εκείνων  που εμπορεύονται τα υλικά και εκείνων που σχεδιάζουν τον γιαπωνέζικο κήπο. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του χώρου αποτελεί το άλφα και το ωμέγα, ώστε στη συνέχεια να ακολουθήσει η υλοποίηση, «αξιοποιώντας» τα κατάλληλα υλικά που θα προταθούν.

Κήπος πλήρους απομίμησης “βραχώδους” ακτής με ψηφίδα διαμορφωμένη σε θαλάσσια κύματα, με τις συνθέσεις βράχων και φυτεύσεων ως χερσαίο παράκτιο οικοσύστημα…!!!

Είναι επίσης βασικό να γνωρίζουμε ότι ο γιαπωνέζικος κήπος μπορεί να είναι ή άνυδρος, ή υγρός με σχετικά όξινα εδάφη και γενικά σε «υγροθερμικό» περιβάλλον με υγρασία ατμόσφαιρας περί το 70-80%. Ο προσανατολισμός του κήπου και ο βαθμός σκίασης από συνοδευτικές φυτεύσεις, επίσης συνδέονται με το φυσικό φως που πρέπει να δέχεται ο κήπος. Κρυφός φωτισμός μπορεί να αναδείξει το σύνολο του κήπου ή κάποια σημαντικά του σημεία αναφοράς (π.χ. τονισμό στις βραχοσυνθέσεις…) τις νυχτερινές ώρες.

Ολόκληρο το φάσμα των αναγκαίων σκληρών υλικών (ποικιλία από πέτρες, βότσαλα, βράχους, ψηφίδες, κλπ) διατίθενται από την ΕΡΜΗΣ Α.Ε., τα δε μαλακά υλικά (φυτικό υλικό) υπάρχουν σε επιλεγμένα ελληνικά φυτώρια. Μια επίσκεψη στους χώρους τις επιχείρησης όπου εκτίθενται τα υλικά, αποτελεί υποχρέωση αρχιτεκτόνων και κηποτεχνών πριν προχωρήσουν σε προτάσεις διαμόρφωσης. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι η συνήθης κηποτεχνία στον τόπο μας «δυσκολεύεται» να ξεφύγει από τα τετριμμένα ώστε να υιοθετήσει περισσότερα φυσικά σκληρά υλικά στους κήπους και σε δημόσιους χώρους, σε συνδυασμό με τις φυτεύσεις και το ανάγλυφο του εδάφους.  Πέτρες, βράχοι και κροκάλες σε κεκλιμένα εδάφη, δρουν αισθητικά αλλά και αντιδιαβρωτικά.

Οι κήποι μινιατούρες στη «γιαπωνέζικη» κουλτούρα

Επιτραπέζιος κήπος…

Από την Ιαπωνία καταφτάνουν και οι πρωτοτυπίες μιας άλλης «κηποτεχνίας» με την οποία οι Ευρωπαίοι δεν είναι και τόσο εξοικειωμένοι (εάν εξαιρεθούν οι Ολλανδοί με τη δική τους «σχολή κηποτεχνίας»…) η οποία έχει να κάνει και με την κουλτούρα των γιαπωνέζων οι οποίοι μεγαλώνουν με τον σεβασμό στη φύση και επιδιώκουν την παρουσία της στον κήπο, στα παράθυρα, στα προκήπια, στα αυτοκίνητα και στα εστιατόρια με κάθε δυνατό τρόπο, ακόμη και σε μικρές «μινιατούρες» ή μοντέλα της φύσης και της υπαίθρου. Είναι γνωστοί οι κήποι μινιατούρες σε καρότσες αυτοκινήτων σε τραπέζια εστίασης ή στις καφετέριες με το όνομα Hakoniwa…. (ή box gardens). H τεχνοτροπία και τα υλικά είναι πάντοτε τα ίδια που αναφέρουμε και στη συνέχεια αναλυτιά.Οι ψυχίατροι στην Ιαπωνία φτιάχνουν μινιατούρες κήπων μέσα στους χώρους ψυχανάλυσης, γιατί τους θεωρούν στοιχεία «υποβοηθητικά της θεραπείας».

Κήπος μινιατούρα (box garden) για το σπίτι και επαγγελματικούς χώρους

Βασικά στοιχεία σύνθεσης  Γιαπωνέζικου Κήπου (σκληρά υλικά)

Σχηματισμός μονοπατιών με «πατήματα» από ριχτές πλάκες, ελεύθερες ή ορθογωνισμένες, ακανόνιστες, πελεκητές ή χτενιστές (π.χ. ριγέ βασάλτη), κυρίως σε αποχρώσεις του γκρι…

Ψηφίδα λευκή ή γκριζόλευκη, μεγέθους που κυμαίνεται μεταξύ 10-20 mm (15 mm κατά μέσο όρο) από μαρμαρόπετρα ή σε ανοικτό γκρι από θραύση άλλης φυσικής πέτρας… Στην Ιαπωνία χρησιμοποιείται και ψηφίδα από θραύση γρανίτη…!! Σημειώνουμε ότι οι «κυματισμοί», τα «σχέδια» και οι «πτυχώσεις» πάνω στις στρωμένες με ψηφίδα επιφάνειες (με ειδικά χτενίσματα και τσουγκρανίσματα σχήματος…) γίνονται πιο αισθητές και πιο ελκυστικές όταν η ψηφίδα είναι ανοιχτόχρωμης απόχρωσης με παραλλαγές του λευκού και του ανοικτού γκρί (πιο ορατές οι γραμμώσεις και οι σκιές τους, ανάλογα με τη θέση του ήλιου). Συχνά «σπάζει» η μονοτονία με δημιουργία ισοϋψών λωρίδων από σκουρότερη ψηφίδα η οποία σκουραίνει περισσότερο με τη βροχή, ή και με μαύρο βότσαλο κατά επιφάνειες ή κοντά σε λιμνούλες.

Μοναχικοί βράχοι, πέτρινες κολώνες, πέτρες ανώμαλες ή με βρύα, φυσικές και αμμοβολισμένες και σχιστόλιθοι, για την δημιουργία σημειακών «εξάρσεων» και «λιτών» βραχόκηπων κατά σημεία. Συνήθως οι γιαπωνέζικοι άνυδροι βραχόκηποι δεν συνοδεύονται από φυτεύσεις, το πολύ με ένα ή δύο χαρακτηριστικά φυτά έντονου χρώματος και αντίθεσης με την πέτρα ή κάποια διακριτά γλυπτά. Οι βράχοι και οι μεγάλες πέτρες συμβολίζουν «ορεινά τοπία» τα οποία μεταφορικά αναπαρίστανται σε κλίμακα κήπου.

Μαλακά υλικά (φυτικό υλικό)

Κυριαρχούν τα μοναχικά δένδρα, οι πλατύφυλλες σκιόφιλες χόζιες, το ξέφωτο με την πτυχωτή ψηφίδα και οι διάσπαρτοι βράχοι.

Κυρίαρχα καλλωπιστικά είδη που συνδυάζονται με τα σκληρά υλικά σε έναν γιαπωνέζικο κήπο, είναι τα Μπαμπού (τα κοινά, αλλά και πολλές νάνες ποικιλίες πράσινες και πανασέ), τα γοητευτικά Άσερ με έντονα κόκκινα χρώματα φυλλώματος νωρίς την άνοιξη και σκούρα μπορντό το καλοκαίρι (Acer Palmatum), τα μπονσάϊ, τα διακοσμητικά γρασίδια (στίπα, κάρεξ, οφιοπόγων, κλπ), οι πλατύφυλλες Χόστες, οι φτέρες, η παχυσάνδρα (Pachysandra terminalis)  και τα βρύα (ή σφάγκνα) για κάλυψη επιφανειών, ανθεκτικά στη σκιά δένδρων και θάμνων, οι αζαλέες, οι ορτανσίες, οι καμέλιες, τα κρίνα (ίριδες), νούφαρα και υδροχαρή όπου υπάρχουν λιμνούλες, κλπ. Τα φυτά εδαφοκάλυψης δημιουργούν μια έντονη αλλά γοητευτική αντίθεση με τους σχηματισμούς από ψηφίδες, βότσαλα και βραχόκηπους. Περιμετρικά του γιαπωνέζικου κήπου ή μοναχικά κοντά σε βράχους, φυτεύονται δένδρα κερασιάς και αγριοκερασιάς, χαμηλού ύψους κωνοφόρα (γιουνίπερα, μούγκο, γλαυκά έλατα νάνα, ναντίνες, κ.ά.). Πολλά μεσογειακά φυτά με χρώματα, σχήματα και υφές που προσομοιάζουν, κατάγονται ή συγγενεύουν της Ιαπωνικής χλωρίδας, μπορούν να συνδυαστούν άριστα με διακοσμητικά πετρώματα της χώρας μας και να δημιουργήσουν πολύ σπουδαίους, γιαπωνέζικου χαρακτήρα, κήπους.

Υγρός γιαπωνέζικος κήπος με υδρόβια βλάστηση, βραχοτοπία σε απομίμηση ποτάμιου οικοσυστήματος και Acer ως ανώτερη βλάστηση.

Συμπερασματικά

Η επιλογή των παραπάνω απαραίτητων υλικών, οι προϋποθέσεις και οι συνδυασμοί χρωμάτων, υφής, όγκων και σχημάτων, αποτελούν βασικές αρχές για την επιτυχή κατασκευή ενός γιαπωνέζικου κήπου.

Η χρήση των υλικών απαιτεί εμπεριστατωμένη έρευνα αγοράς, στην οποία η εταιρεία ΕΡΜΗΣ Α.Ε. προσφέρεται με το μεγαλύτερο για τη χώρα μας φάσμα διακοσμητικών υλικών σε ότι αφορά τα «σκληρά υλικά» σε όλες τους τις μορφές, χρώματα, αντοχές και χρηστικότητες και σε προσιτές τιμές.

Η Αρχιτεκτονική και η Αρχιτεκτονική του Τοπίου είναι η τέχνες που μπορούν να αντιγράψουν, να δημιουργήσουν και να κάνουν την καλύτερη και αισθητικότερη χρήση όλων των υλικών που προσφέρονται στην Ελληνική αγορά, είτε στον περιβάλλοντα χώρο κτιρίων και δημόσιων χώρων, είτε σε μικρότερη κλίμακα σε εισόδους και αίθρια κτιρίων, βεράντες και μινιατούρες κάθε κλίμακας και γούστου.

Σύνταξη:  (Σταμάτης Σεκλιζιώτης, Αρχιτέκτων Τοπίου)